ePrivacy and GPDR Cookie Consent management by TermsFeed Privacy Policy and Consent Generator

Zbiornik Goczałkowicki

O Zbiorniku Wody Goczałkowice napisano wiele, historia jego powstania, funkcja i znaczenie dla Górnego Śląska jest wiedzą powszechnie znaną.

Zbiornik Wody Goczałkowice spełnia przede wszystkim dwa podstawowe zadania. Pierwsze z nich to wykorzystywanie wód zbiornika do zaopatrzenia ludności oraz przemysłu Górnego Śląska. Woda z Wisły jest ujmowana przez Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i przekazywana do dwóch stacji uzdatniania: w Goczałkowicach i w Strumieniu. Następnie systemem rurociągów magistralnych przekazywana rejonowym odbiorcom. Drugim, niemniej ważnym, jest pełnienie przez niego funkcji przeciwpowodziowej. Obie te funkcje Zbiornik Wody Goczałkowice z powodzeniem spełnia od ponad 40 lat.

Wisła, już w latach przed pierwszą wojną światową była w kręgu zainteresowań hydrotechników. Zlewnia rzeki, typowo górska, ale również znaczna ilość opadów atmosferycznych były przyczyną licznych powodzi, które przy nieuregulowanym korycie tej rzeki miewały katastrofalne następstwa nie tylko dla górnego odcinka Wisły, bowiem wpływ wezbrań powodziowych sięgał daleko poza Kraków. Już w czasie zaboru pruskiego prowadzono badania nad możliwością uchwycenia i likwidacji, bądź znacznego złagodzenia fali powodziowej przez zbudowanie zbiornika na Małej Wiśle.

Po drugiej wojnie światowej po usunięciu szkód wojennych już w 1947 r., na polecenie Ministra Komunikacji, któremu wówczas podlegała administracja dróg wodnych, Dyrekcja Okręgowa Dróg Wodnych w Krakowie rozpoczęła przy udziale Państwowego Instytutu Geologicznego i innych instytucji prace nad możliwością budowy zbiornika na Wiśle w rejonie Goczałkowic. Zbiornik goczałkowicki powstał poprzez przegrodzenie doliny rzeki Małej Wisły zaporą czołową i uformowanie wału bocznego w miejscowościach Chybie i Strumień. Poza tymi obiektami brzegi zbiornika pozostawiono w stanie naturalnym.

W systemie Małej Wisły, Przemszy, Soły i Skawy udział pojemności wyrównawczej zbiornika Goczałkowice stanowi 41,3 % pojemności całkowitej, 38,8% pojemności wyrównawczej oraz 45,3 % rezerwy powodziowej. Wspólnie z kaskadą Soły (31,2 % pojemności całkowitej, 31,3 % pojemności wyrównawczej i 43,2 % rezerwy powodziowej) stanowią główne źródło wody dla Śląska i posiadają największe możliwości retencjonowania szczytów fal powodziowych w dorzeczu górnej Wisły. Zbiornik Goczałkowice obniżył falę powodziową z 1997 r. o 170 m3/s (39 %), a kaskada Soły o 575 m3/s (45 %). Miało to zasadnicze znaczenie dla ochrony Krakowa przed powodzią.

Udział zbiornika Goczałkowice w produkcji całkowitej wody pitnej w Górnośląskim Przedsiębiorstwie Wodociągów S.A w Katowicach wynosi obecnie 30 % oraz 38 % w uzdatnionych wodach powierzchniowych. Zaopatrzeniem w tę wodę objętych jest ponad 1 milion osób.

Andrzej Woźnica, "Wszystko co chcielibyście wiedzieć o zbiorniku goczałkowickim ale baliście się zapytać"

Należy przypomnieć, że Zbiornik Wody Goczałkowice był tworzony przede wszystkim jako zbiornik wodociągowy. Na ponad rok przed oddaniem zbiornika ustanowiono w drodze decyzji administracyjnej strefy ochrony sanitarnej zbiornika, oraz objęto ochroną całą zlewnię Małej Wisły powyżej zapory. Po pół wieku od ustanowienia obszaru ochronnego można stwierdzić, że ograniczenia, jakie zostały narzucone w decyzji są na ogół przestrzegane, a miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego sąsiadujących ze zbiornikiem gmin uwzględniały zawsze istnienie stref sanitarnych. Strefa ochronna ujęć wody "Goczałkowice" i "Strumień" została ustanowiona orzeczeniem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 29 lipca 1954 r. Obszar ochronny obejmuje zlewnię zbiornika, zlewnie potoków: Iłownica, Jasienica i Wapienica, a ponadto miejscowości położone poza wymienionymi zlewniami: Łąkę, Wisłę Wielką, Pawłowice i Pniówek w powiecie pszczyńskim, Stare Bielsko, Ligotę, Bronów

i Landek w powiecie bielskim, a także stację PKP Czamolesie.

Obszar ochronny podzielono na następujące strefy:

1. strefę zakazów, która obejmuje:

  • teren stacji wodociągowej "Goczałkowice",
  • teren stacji wodociągowej "Strumień",
  • czaszę zbiornika wodnego.

2. strefę ograniczeń, która obejmuje:

  • strefę zakazów,
  • zlewnię Małej Wisły,
  • zlewnie potoków: Iłownica, Jasienica i Wapienia,
  • miejscowości Łąka i Wisła Wielka.

3. strefę obserwacji, która obejmuje:

  • miejscowości: Pawłowice, Pniówek, Stare Bielsko, Ligotę, Bronów, Landek oraz stację PKP Czamolesie.

Druga funkcja Zbiornika Wody Goczałkowice to ochrona doliny Małej Wisły przed powodzią. Doświadczenia wezbrań powodziowych z lat 1996, 1997, skłoniły Administratora zbiornika do utrzymywania "na wszelki wypadek" w okresie letnim większej rezerwy powodziowej. Działania Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów S.A w Katowicach zostały zweryfikowane pomyślnie podczas dużych wezbrań w latach 1999 i 2001 r. Dodatkowa rezerwa pozwoliła na bardziej skuteczną redukcję kulminacji fali powodziowej. Obecnie można powiedzieć, że funkcje przeciwpowodziowe i komunalne zbiornika są prawie równoważne.

Trzecią funkcją jaką spełnia zbiornik jest wyrównanie przepływów niżówkowych w okresie suszy. Zjawisko to uwidoczniło się w sezonie letnim 2003 r. W okresie kilku miesięcy pomimo znikomego dopływu do zbiornika przez cały okres letniej suszy, koryto Małej Wisły było zasilane stałym odpływem ze zbiornika w wysokości 600 l/s pozwalającym na utrzymanie życia biologicznego w korycie rzeki. Wisła jak każda rzeka jest w pewnym sensie odbiornikiem stałego ładunku nieczystości związanych z działalnością człowieka, a w okresie suszy tylko stały bezpieczny dopływ czystej wody do koryta rzeki ze zbiorników retencyjnych ochraniają przed klęską ekologiczną.

Czwarta funkcja zbiornika to gospodarka rybacka, którą należy traktować jako pierwszy etap biologicznego uzdatniania wód systemu wodociągowego Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów S.A w Katowicach.

W ramach budowy zbiornika powstało Gospodarstwo Rybackie w Łące wraz z osadą rybacką, która dokonuje zarybień i odłowów ryb według zatwierdzonego operatu rybackiego. Zbiornik corocznie zarybiany jest rybami drapieżnymi (szczupak, sandacz, węgorz), które są traktowane jako naturalni sprzymierzeńcy w procesie wstępnego uzdatniania wody w zbiorniku. Brzegi zbiornika udostępniane są na znacznej długości wędkarzom dla sportowego połowu ryb.

Coraz częściej Rady Gmin sąsiadujących ze zbiornikiem zwracają się do Wojewody Śląskiego oraz administratora zbiornika o udostępnienie wód zbiornika dla potrzeb rekreacji.

Uchylenie części zakazów jakie nakłada na wody zbiornika ustanowiona strefa ochronna w kwestii powszechnego dostępu do wód zbiornika, zdaniem Radnych miałoby zaktywizować region i ograniczyć lokalne bezrobocie. Jednak rozwój bazy turystycznej nad Zbiornikiem Łąka oddalonym od Goczałkowic o 6 km nie potwierdza tej tezy, chociaż Zbiornik Łąka był oddany do użytku 18 lat temu.

Zbiornik Wody Goczałkowice jest akwenem płytkim i dla potencjalnego użytkownika nie znającego zmiennych warunków ani batymetrii zbiornika bardzo niebezpiecznym. Średnia głębokość zbiornika przy normalnym poziomie piętrzenia wynosi 5,5 m jednak na znacznej powierzchni nie przekracza 2 m. Mała głębokość oraz duże rozmiary zbiornika stwarzają niezwykle dogodne warunki dla tworzenia się dużych fal o wysokości niespotykanej na innych jeziorach południowej Polski. Brak naturalnych, osłoniętych zatok i portów, gdzie można się schronić w razie trudnych warunków jest niezwykle niebezpieczne dla niedoświadczonych żeglarzy. Dno zbiornika nie jest przygotowane w stopniu odpowiednim do powszechnego korzystania z jego wód.

Z nieznanych powodów przed napełnieniem zbiornika nie zostały rozebrane wały przeciwpowodziowe Wisły, które biegną przez środek zbiornika. Od strony południowej, gdzie dno zbiornika ma niewielki spadek zalegają na dnie tysiące pni nie wykarczowanego lasu. Dodatkowymi podwodnymi przeszkodami są pozostałości konstrukcji budowli mostowych oraz bunkrów z czasów II Wojny Światowej.

W przeszłości na zbiorniku czasowo i w ograniczonym zakresie była dopuszczona rekreacja, jednak należy przyjrzeć się, jakie jednostki pływające były do dyspozycji żeglarzy w latach 70 i 80 - tych ubiegłego wieku a jakie są dzisiaj. Łodzie żaglowe typu BM czy Omega, jakie pływały kiedyś, miały stosunkowo małe zanurzenie, natomiast jachty powszechnie dostępne dzisiaj, a stanowiące większość jednostek pływających na publicznych jeziorach, zanurzenie mają zbyt duże jak na Zbiornik Wody Goczałkowice.

Stanowisko administratora zbiornika o braku dopuszczenia akwenu do rekreacji podyktowane jest zatem nie tylko troską o jakość wody w zbiorniku ale również odpowiedzialnością za zdrowie, a często życie ewentualnych żeglarzy. Zgodnie z Prawem Budowlanym, zbiornik jako całość wraz z budowlami piętrzącymi jest traktowany jako obiekt budowlany i to na właścicielu ciąży odpowiedzialność za jego użytkowników.

W drugiej połowie lat 90 ubiegłego wieku w zlewni zbiornika powstało szereg nowoczesnych oczyszczalni ścieków. Większość Gmin wokół zbiornika poczyniła duże inwestycje związane z budową i rozbudową kanalizacji sanitarnej. Na efekty tych działań nie trzeba było długo czekać, widać je gołym okiem. Woda w zbiorniku jest coraz bardziej czysta, a w okresach zimowych przejrzystość wody dochodzi nawet do 10 m. Od kilku lat widmo "zakwitów" wody w okresach letnich jest tylko złym wspomnieniem. Dlatego chrońmy Zbiornik Wody Goczałkowice jak tylko umiemy, cieszmy się nim, pokazujmy go wszystkim, ale lepiej jednak z brzegu.

Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A.
ul. Wojewódzka 19, 40-026 Katowice
mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
tel: +48 32 6038 861
fax: +48 32 6038 614

KRS: 0000247533
NIP: 634-012-87-88
REGON: 271506695
Kapitał Zakładowy: 425 875 100 zł wpłacony w całości


2022 © Wszelkie prawa zastrzeżone.